Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ (ΜΙΛΙΝΤΑ) ΜΕ ΤΟΝ ΜΟΝΑΧΟ ΝΑΓΚΑΣΕΝΑ
«Οι Βέδες αυτές είναι κενές και σαν άχυρο.
Δεν υπάρχει σε αυτές ούτε πραγματικότητα,
ούτε αξία, αλλά και ούτε ουσιαστική αλήθεια.»
Ναγκασένα (σε νεαρή ηλικία)
«Όλη η Ινδία είναι κάτι κενό και σαν άχυρο.
Δεν υπάρχει κάνεις που να είναι ικανός να συνδιαλέξει μαζί μου και να μου διαλύσει τις αμφιβολίες μου!
Υπάρχει λοιπόν κάποιος, καλοί μου άνθρωποι, κάποιος διαβασμένος λόγιος που μπορεί να συνομιλήσει μαζί μου και να διαλύσει τις αμφιβολίες μου;»
Βασιλιάς Μένανδρος (σε μεγάλη ηλικία)
ΓΕΝΙΚΑ
Ο περίφημος αυτός διάλογος, η βάση του πολύ γνωστού βιβλίου αφορά τη φιλοσοφία, την ψυχολογία και την ηθική στον πρώιμο Βουδισμό. Υποθέτουμε ότι ο διάλογος έγινε στη Βακτριανή διάλεκτο και αργότερα μεταφράστηκε στα Πάλι (αρχαία Ινδικά) και τα Σανσκριτικά. Γράφτηκε γύρω στον 1ο αιώνα π.Χ..
(Η γλώσσα Πάλι είναι η γλώσσα Πρακρίτ στην Ινδική υπο-ήπειρο. Ουσιαστικά Τα Πρακρίτ αποτελούν τα Σανσκριτικά, Σαoυρασένι και Μαγκαντί Πρακρί, διάφορες γλώσσες της Ινδοευρωπαϊκή ομάδας γλωσσών. Είναι η γλώσσα στην οποία γραφτήκαν τα πρώιμα βουδιστικά κείμενα στην Ινδία και μελετάται συχνά από ακαδημαϊκούς και μοναχούς.) βλ. Wikipedia.
Το βιβλίο μεταφράστηκε στα αγγλικά δύο φορές το1890 και το 1969. Και οι δυο μεταφράσεις είναι φιλολογικές και ουσιαστικά όμοιες σε πολλά σημεία, αλλά απευθύνονται βασικά σε ακαδημαϊκούς. Η παρούσα έκδοση είναι σε μια πιο ελεύθερη απόδοση, κάνοντας ένα γεφύρωμα εννοιών και μια πιο περιληπτική οπτική. To ιδιαίτερα σεβαστό και αρχαίο αυτό έργο συμπεριλαμβάνεται στο μοναστηριακό Κανόνα της Μπούρμα και του Πάλι. «Τείνω να σκεφτώ ότι είναι ένα έργο τέχνης στην ινδική πρόζα, από λογοτεχνική άποψη, από τα σπουδαιότερα έργα παγκοσμίως» λέει ο T.W. Rhys Davis, ο σημαντικότερος μεταφραστής κειμένων Πάλι.
Το ύφος των διαλόγων θυμίζει πολύ τους Πλατωνικούς διαλόγους, με το Ναγκασένα να παίζει το ρολό του Σωκράτη, νικώντας το Βασιλιά Μιλίντα, και στέφοντας τον προς τη Βουδιστική οπτική με τη βαριά του λογική του και τα ταιριαστά του παραδείγματα. Ο συγγραφέας δεν είναι γνωστός, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι έζησε στα άκρα της Β.Δ. Ινδίας ή το Παντζάμπ, εφόσον δεν αναφέρει κανένα μέρος στο εσωτερικό της Ινδίας νοτίως του ποταμού Γάγγη. Αυτό στηρίζεται από όσα είναι ευρέως γνωστά για το Βασιλιά Μένανδρο, ένα Βακτριανό βασιλιά που ταυτίζεται με τον Μιλίντα.
Η διάταξη του βιβλίου Πάλι (Milinda Pañha ή Questions of King Milinda)
Σύμφωνα με τον επίλογο, το βιβλίο διαιρείται σε 6 τμήματα και 22 κεφάλαια που περιέχουν 262 ερωτήσεις, 42 εκ των οποίων δεν καταγράφηκαν, συνολικά δηλ. 304, αλλά είναι δύσκολο να δείξουμε πως αυτό εκτιμάται. Υπάρχουν διαφορές αποκλίσεις ανάμεσα στα διαθέσιμα κείμενα, λόγω της παλαιότητας των πηγών.
Σήμερα παραμένουν 237 ερωτήματα καταγεγραμμένα. Στη συγκεκριμένη έκδοση έχει ακολουθηθεί η σειρά του κειμένου Πάλι, στην αρίθμηση των κεφαλαίων και των ερωτήσεων, εκτός από τα επτά τελευταία κεφάλαια που έχουν συμπτυχτεί σε ένα, το Κεφ. 18.
Ακολουθούν τα περιεχόμενα και μερικά ενδεικτικά παραδείγματα ανά κεφάλαιο:
Τα βασικά περιεχόμενα σύμφωνα με την κλασσική έκδοση:
Κεφ. 1 Η Ψύχη (συνειδητότητα)
-Ναγκασένα, Ποιο είναι ο χαρακτηριστικό γνώρισμα της σοφίας;
-Η «Φώτιση» Βασιλιά μου. Όταν η σοφία εκδηλώνεται στο νου διαλύει τα σκοτάδια της άγνοιας, προκαλεί την ακτινοβολία της θέασης να εκδηλωθεί, κάνει το φώς της γνώσης να λάμψει και απλουστεύει τις ευγενείς αλήθειες. Έτσι ο διαλογιζόμενος αντιλαμβάνεται με καθαρότερη σοφία την παροδικότητα, την μη–ικανοποίηση και την έλλειψη «ψυχής» όλων των μορφών.
-Δώσε μου ένα παράδειγμα.
-Είναι σαν μια λάμπα Βασιλιά μου, η οποία σε ένα δωμάτιο θα το φωτίσει και θα κάνει όλα τα αντικείμενα ξεκάθαρα ορατά.
Κεφ. 2 Η Επαναγέννηση
-Ναγκασένα όταν λες «χρόνος αμνημόνευτος, τι σημαίνει χρόνος, υπάρχει τέτοιο πράγμα;
-Χρόνος σημαίνει παρελθόν, παρόν και μέλλον. Υπάρχουν μερικοί για τους οποίους ο χρόνος ισχύει και μερικοί για τους οποίους δεν ισχύει. Όπου υπάρχουν όντα που θα ξαναγεννηθούν, για αυτά ο χρόνος ισχύει. Όπου υπάρχουν όντα που δεν θα ξαναγεννηθούν, για αυτά ο χρόνος δεν ισχύει.
-Ωραία το τοποθέτησες Ναγκασένα, είναι έξυπνος στην απάντησή σου.
Κεφ. 3 Η αρχή του χρόνου
–Λες ότι η απόλυτη αρχή των πραγμάτων δεν είναι ξεκάθαρη. Δώσε μου ένα παράδειγμα.
-Ο Ευλογημένος είπε «Μέσω της λογικής των βασικών αισθήσεων και των αντικειμένων των αισθήσεων εκδηλώνεται η επαφή, μέσω της επαφής η αίσθηση, μέσω της αίσθησης η επιθυμία, και μέσω της επιθυμίας η δράση (κάρμα). Εν’ συνεχεία, από τη δράση οι βασικές αισθήσεις παράγονται ξανά. Έτσι, μπορεί να υπάρξει κάποτε τέλος σε αυτή την αλληλουχία;»
-Όχι.
-Έτσι λοιπόν Βασιλιά μου, η απόλυτη αρχή των πηγμάτων δεν δύναται να κατανοηθεί.
Κεφ. 4 Οι βάσεις των αισθήσεων
-Είναι η παύση νιρβάνα;
-Ναι Βασιλιά μου. Όλα τα ανόητα πλάσματα της γης ευχαρίστιουνται με τις αισθήσεις και τα αντικείμενα των. Βρίσκουν ευχαρίστηση σε αυτές και γραπώνονται πάνω τους. Έτσι λοιπόν παρασύροντα από μια πλημμύρα (παθών) και δεν απελευθερώνονται από τη γέννηση και τον πονό. Πάραυτα, ο σοφός μαθητής των ευγενών δεν βρίσκει ευχαρίστηση σε αυτά. Έτσι λοιπόν η επιθυμία παύει μέσα του. Συνεπώς παύει η προσκόλληση, παύει η ύπαρξη, παύει η γέννηση, τα γηρατειά, ο θάνατος, η θλίψη, ο θρήνος, ο πόνος, η λύπη και η απόγνωση. Έτσι αυτή η παύση είναι η νιρβάνα.
Κεφ. 5 Ο Βούδας
–Ο Βούδας είναι ασύγκριτος;
-Ναι είναι.
-Μα πως μπορείς να το γνωρίζεις εφόσον δεν τον έχεις δει ποτέ;
-Όπως εκείνοι που δεν έχουν δει ποτέ τον ωκεανό, γνωρίζουν πόσο μεγάλος είναι, επειδή τα πέντε μεγάλα ποταμιά (της Ινδίας) καταλήγουν σ’αυτόν, έτσι και εγώ γνωρίζω ότι ο Βούδας είναι ασύγκριτος. Όταν σκέφτομαι αυτούς του μεγάλους δασκάλους, που έχω δει, οι οποίοι είναι μονάχα μαθητές του.
Κεφ. 6 Η Προσκόλληση
-Οι μνήμες προκύπτουν αντικειμενικά ή είναι κάτι που από εξωτερική υπόδειξη;
-Και τα δυο Βασιλιά μου.
-Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλη η μεταδιδόμενη μνήμη είναι υποκειμενική εκ προελεύσεως;
-Εάν Βασιλιά μου, δεν υπήρχε μνήμη , τότε οι δεξιοτέχνες δεν θα είχαν την ανάγκη της εξάσκησης ή διδασκαλίας, και οι δάσκαλοι θα μας ήταν άχρηστοι, αλλά ισχύει το αντίθετο.
Κεφ. 7 Η Μνήμη
-Εσείς οι μοναχοί αγωνίζεστε για την απαλλαγή προηγουμένου, παρόντος και μελλοντικού πόνου (δυστυχίας);
-Όχι κοπιάζουμε ώστε αυτός ο πόνος να παύσει και να μην εμφανιστεί κανένας άλλος.
-Άλλα υπάρχει Ναγκασένα κάτι που να θεωρείται μελλοντικός πόνος;
-Όχι.
-Τότε είσαι εξαιρετικά έξυπνος να παλεύεις για την εξαφάνισή του!
Υπήρξαν ποτέ αντίπαλοι Βασιλείς για να σου εναντιωθούν, Βασιλιά μου;
-Ναι υπήρξαν.
-Ήταν μόνο τότε που έκανες προετοιμασία για πόλεμο;
-Όχι βέβαιά. Όλα αυτά είχαν γίνει πρωτύτερα με σκοπό να αποτρέψουν μελλοντικούς κινδύνους.
-Αλλά υπάρχει λοιπόν, Βασιλιά μου, κάτι που να θεωρείται μελλοντικός κίνδυνος;
-Όχι σεβαστέ κύριε.
-Τότε είσαι εξαιρετικά έξυπνος να παλεύεις για την εξαφάνισή του!
-Ωραία απάντησες Ναγκασένα, είσαι επιδέξιος στην απόκρισή σου.
Διακοπή του διαλόγου για ξεκούραση και ανασκόπηση και από τους δυο
Κεφ. 8 Η επίλυση των διλημμάτων (Ι)
- Αναφορικά με τις τιμές προς το Βούδα
- Ο Πανταχού –παρών Βούδας
- Η χειροτονία του Ντεβαντάτα (Μοναχός και συγγενής του Β. Σακυαμούνι)
- Οι αιτίες των σεισμών
- Η επιβεβαίωση της αλήθειας
- Το δίλημμα αναφορικά με τη σύλληψη (τεκνοποίηση)
- Η διάρκεια της θρησκείας
- Η αγνότητα του Βούδα
- Η τελειότητα ου Βούδα
- Η ισοψυχία του Βούδα
Κεφ. 9 Η επίλυση των διλημμάτων (ΙΙ)
- Οι κατώτερες και οι μικρότερες αρχές
- Η εσωτερική διδασκαλία
- Ο φόβος του θανάτου
- Προστασία από το θάνατο
- Η δύναμη του Μάρα (Βασιλιάς το κάτω κόσμου)
- Γνωρίζοντας ότι πράττουμε το κακό
- Ο Βούδας δεν είναι κτητικός
- Η ενότητα της Μοναστηριακής Τάξης (Σάγκα)
Κεφ. 10 Η επίλυση των διλημμάτων (ΙΙΙ)
- Το Ντάρμα είναι το βέλτιστο
- Η συμπόνια του Βούδα
- Η μετριοφροσύνη του Βούδα
- Ο τέλειος λόγος του Βούδα
- Το Ομιλόν δέντρο
- Το τελευταίο γεύμα
- Η λατρεία των (ιερών) λείψανων
- Ο τραυματισμός του ποδιού του Βούδα
- Ποιος αξίζει να τιμωρηθεί;
Κεφ. 11 Η επίλυση των διλημμάτων (ΙV)
- Η δολοφονία του Μογγολάνα (κοντινός μαθητής του Βούδα με ανεπτυγμένα σίντι)
- Η μυστικότητα της Βινάγια (μοναστικός κανόνας)
- Το Σκόπιμο ψέμα
- Οι εξερευνήσεις του Μποντισάτβα
- Αναφορικά με την αυτοκτονία
- Η προστασία μέσω της αγάπης-καλοσύνης (συμπόνια)
- Γιατί ο Ντεβαντάτα έζησε μια πλήρη ζωή;
- Η αδύναμο σημείο των γυναικών
- Το κουράγιο του Ανάντα (κοντινός μαθητής το Βούδα και λόγιος)
- Η αλλαγή της «στάσης» του Βούδα
Κεφ. 12 Η επίλυση των διλημμάτων (V)
- Αναφορικά με την περιπλάνηση (περιπατητικός βίος)
- Η συγκράτηση του στομαχιού (νηστεία)
- Ο καλύτερος όλων
- Το αρχαίο μονοπάτι
- Η αδυναμία του Μποντισάτβα
- Ο σεβασμός για τα ράσα (ιερωμένους)
- Η αρετή του αγγειοπλάστη
- Βασιλιάς ή Βραχμάνος (ανώτερος ιερέας)
- Ο σωστός βιοπορισμός
- Η διστακτικότητα του Βούδα
- Οι δάσκαλοι του Βούδα
Κεφ. 13 Η επίλυση των διλημμάτων (VI)
- Δυο Βούδες δεν μπορούν να συνυπάρξουν
- Προσφορές προς τη μοναστική Τάξη
- Τα πλεονεκτήματα της ζωής του ερημίτη
- Η άσκηση πάνω στις ακρότητες (λιτότητες)
- Η επιστροφή στην κοσμική ζωή
- Η αυθεντία των Αρχάτ (άγιοι, λόγιοι – ανώτεροι ασκητές)
- Τα στυγερά εγκλήματα
- Οι μη-ενάρετοι
- Είναι ζωντανό το νερό;
Κεφ. 14 Η επίλυση των διλημμάτων (VΙΙ)
- Η ύπαρξη χωρίς εμπόδια
- Ο κοσμικός Αρχάτ
- Οι προσβολές των Αρχάτ
- Αυτό που δεν βρίσκουμε στον κόσμο
- Το μη-αιτιατό
- Οι καταστάσεις παραγωγής
- Οι δαίμονες
- Θεσμοθετώντας τους κανόνες των μοναχών
- Η θερμότητα του ήλιου
- Ο χειμερινός ήλιος
Κεφ. 15 Η επίλυση των διλημμάτων (VΙΙI)
- Το δώρο του Βεσαντάρα (Προηγούμενη ενσάρκωση του Β. Σακυαμούνι, Ιστορίες της Τζάτακα)
- Οι ακρότητες (λιτότητες)
- Η δύναμη του κακού
- Το μοίρασμα της αρετής
- Τα όνειρα
- Ο πρόωρος θάνατος
- Τα θαύματα στα παρεκκλήσια των Αρχάτ
- Μπορεί ο καθένας να κατανοήσει το Ντάρμα;
- Η ευλογιά της Νιρβάνα
- Η περιγραφή της Νιρβάνα
- Η πραγμάτωση της Νιρβάνα
- Που βρίσκεται η Νιρβάνα;
Κεφ. 16 Ένα ερώτημα που λύνεται με συμπεράσματα
Μεταφορική περιγραφή της πόλη της «Αρετής» (Ορθό, Νομιμότητα – righteousness), όπου αναφέρεται μια καλά σχεδιασμένη πόλη από ένα ικανό αρχιτέκτονα. Έτσι και η πόλη του «Ορθού» δημιουργείται από τον Ευλογημένο.
Ποια είναι τα λουλούδια στην πόλη της «Αρετής»;
-Αναφορά στα αντικείμενα του διαλογισμού. Πχ οι έννοιες της παροδικότητας, η μη ικανοποίηση, η έλλειψης ψυχής, η απάθεια, η απέχθεια, ο κίνδυνος, η απογοήτευση όλων των κόσμων, η μη παροδικότητα όλων των πλεγματικών μορφών κλπ.
Ποια είναι τα αρώματα στην πόλη της «Αρετής»;
-Είναι η δέσμευση στην τριπλή προστασία, της πέντε αρχές, τις οκτώ αρχές, τις δέκα αρχές και τη Πατιμόκα (227 μοναστηριακοί κανόνες) αναφορικά με τους μοναχούς.
Ποιοι είναι οι καρποί στην πόλη της «Αρετής»;
-Είναι οι καρποί του νικητή του ρεύματος (της επαναγέννησης), ο καρπός της μιας επιστροφής (επαναγέννησης), ο καρπός της μη επιστροφής, ο καρπός του επίπεδου του Αρχάτ, η επίτευξη της κενότητας, η επίτευξη της έλλειψης σημείων και η επίτευξη της μη επιθυμίας.
Ποιο είναι τα αντίδοτο στην πόλη της «Αρετής»;
-Οι τέσσερεις ευγενής αλήθειες είναι το αντίδοτο στο δηλητήριο των προσκολλήσεων/ρύπων. Εκείνος που επιθυμεί για την ανώτερη επίγνωση και ακούει αυτή τη διδασκαλία απελευθερώνεται από την κυκλική ύπαρξη.
Ποια είναι τα φάρμακα στην πόλη της «Αρετής»;
-Αναφορά σε φάρμακα / θεραπείες που έγιναν γνωστά από το Βούδα, για θεούς και ανθρώπους. Πχ οι τέσσερις βάσεις της επίγνωσης, οι τέσσερις προσπάθειες, οι τέσσερις βάσεις της επιτυχίας, οι επτά παράγοντες της φώτισης και το οκταπλό μονοπάτι.
Ποια είναι τα νέκταρ στην πόλη της «Αρετής»;
-Η επίγνωση του σώματος είναι σαν το νέκταρ, για όλα τα όντα που μπολιάζονται από αυτό το νέκταρ το και απελευθερώνονται από κάθε πόνο.
Ποια είναι τα πολύτιμα πετράδια στην πόλη της «Αρετής»;
-Τα πολύτιμα πετράδια του Ευλογημένου είναι η αρετή, η αυτοσυγκέντρωση, η σοφία, η ελευθερία, η γνώση, η θέαση της ελευθερίας, η γνώση της διάκρισης και οι παράγοντες της φώτισης.
Κεφ. 17 Οι ασκητικές πρακτικές
Όρκοι λαϊκών, μοναχών, ανάπτυξη διαφόρων ποιοτήτων / σίντι , κατηγοριών όρκων κλπ.
Πχ Όποιος τηρεί αυτούς τους όρκους προικίζεται με 18 θετικές ποιότητες. Η συμπεριφορά του είναι αγνή, η άσκηση του είναι πλήρης, οι σκέψεις του είναι αγνές, η ενέργεια του ένιαι ανεβασμένη, ο φόβος του κατευνάζεται, οι απόψεις της προσωπικότητας διαλύονται, η οργή πεθαίνει και η αγάπη εκδηλώνεται. Τρώει αντιλαμβανόμενος την αποκρουστική φύση του φαγητού, τιμάται από όλα τα όντα, είναι μετρημένος στην κατανάλωση τροφή, είναι σε πλήρη εγρήγορση, είναι άστεγος και πλάνητας, απεχθάνεται το κακό, χαίρεται με την μοναξιά (απομόνωση) και είναι πάντοτε προσεκτικός. (Τεραβάντα)
Κεφ. 18 Οι μεταφορές / παρομοιώσεις
Το γαϊδούρι, ο πετεινός, ο θηλυκός πάνθηρας, το μπαμπού, ο πίθηκος, ο λωτός, ο ωκεανός, η Γή, το νερό, το φεγγάρι, ο συμπαντικός μονάρχης, το μονγκούς (αγριο- σκαντζόχοιρος που επιτίθεται σε φίδια), ο ελέφαντας, ο ινδικός γερανός, η νυχτερίδα, η βδέλλα , το φίδι των βράχων, ο ξυλουργός, τo γεμάτο βάζο νερό.
Κεφ .19 Ο Επίλογος (του διαλόγου)
Στο τέλος του διαλόγου ανάμεσα στο Βασιλιά και το Ναγκασένα, η μεγάλη Γη κουνήθηκε τρεις φόρες, έπεσε αστραπή, και οι θεοί έριξαν άνθη από τον ουρανό. Η κάρδια του Μιλίντα γέμισε χαρά και η περηφάνια του υποχώρησε. Έπαψε να έχει απορίες αναφορικά με το Τριπλό Πετράδι, και αποκήρυξε όλο το πείσμα του, σαν τη κόμπρα που στερήθηκε τα σαγόνια της και είπε: «Ύψιστε τιμημένε Ναγκασένα! Έδωσες λύση σε όλους του γρίφους που αξίζουν να λυθούν από ένα Φωτισμένο. Ανάμεσα στους ακόλουθους το Βούδα δεν είναι κάνεις σαν εσένα, εκτός από τον Σεβάσμιο Σαριπούτρα. Σε παρακαλώ συγχώρησε με για τα λάθη μου. Παρακαλώ δέξου με σαν μαθητή σου, σαν κάποιον που λαμβάνει προστασία για το υπόλοιποι της ζωής του.»
Ο Βασιλιάς με το στράτευμα του υποστήριξε τον Σοφό και την μεγάλη του ακολουθία και κατασκεύασε ένα οίκημα με την ονομασία Μιλίντα Βιχάρα. Αργότερα ο Μιλίντα μεταβίβασε το βασίλειο του στο γιο του, και συνέχισε ως άστεγος πλάνητας, ανέπτυξε την επίγνωση του και έφτασε στο επίπεδο του Αρχάτ.