Διαμαντένιος Δρόμος

Τα Κύρια Οχήματα (Yana) του Βουδισμού

Ο Βουδισμός επειδή είναι απαλλαγμένος από την πικρή ασθένεια των αιρέσεων, δεν είναι χωρισμένος δογματικά σε αντιμαχόμενες  «εκκλησίες». Αυτό έχει επιτρέψει τη δημιουργία περισσότερων από ένα «Οχήματα» (προς τη Φώτιση) και την άνθηση παράλληλων Σχολών (διδασκαλίας και άσκησης) μέσα σε κάθε ένα από αυτά τα «Οχήματα». Ας κάνουμε όμως μια σκιαγράφηση των κυριότερων αυτών Οχημάτων:

 Η Χιναγιάνα δηλ. το Μικρότερο Όχημα, γνωστή επίσης και σαν Τεραβάδα – η παράδοση των Γερόντων – είναι το πιο παλιό Όχημα, το πιο απλό και το πιο άμεσα συνδεδεμένο με τη γραπτή παράδοση του Βουδισμού, κάτι σαν το δικό μας Πρωτοχριστιανισμό. Δίνει έμφαση στο μοναχικό βίο και την τήρηση άπειρων όρκων. Έτσι χρησιμοποιεί σαν κύρια μέθοδο και μέσο, την Απάρνηση (των εγκοσμίων και της αληθινής υπόστασης του εγώ).

Η Μαχαγιάνα, δηλ. το Μεγαλύτερο Όχημα. Αναπτύχθηκε πέντε αιώνες αργότερα – Παρ’ όλο που αυτό το Όχημα δεν αρνείται τίποτα από τις αρχές της Χιναγιάνα, εδώ το ενδιαφέρον, ο κύριος ρόλος και η ευθύνη μετακινούνται από το Μοναχό και μεταφέρονται κυρίως στο Λαϊκό ακόλουθο. Το ιδανικό της Μαχαγιάνα είναι ο Μποντισάτβα (το όν το οποίο έχει διαποτιστεί από το πνεύμα της Φώτισης) που -σαν ένας πολίτης του κόσμου κατά την Ελληνική ορολογία – ξεπερνά το σκοπό της δικής του φώτισης και απελευθέρωσης και προτάσσει εκείνη όλων των άλλων όντων. Χρησιμοποιείται εδώ σαν κύριο μέσο η ανάπτυξη της συμπόνιας και του ελέους και τονίζεται εμφατικά η απάρνηση της αληθινής υπόστασης όλων πλέον των φαινομένων. Κυρίαρχο επομένως ρόλο παίζει για τον ακόλουθο αυτού του Οχήματος, η κατανόηση του πιο δύσκολου γιά τη δυτική σκέψη, μεταφυσικού όρου, του όρου της Κενότητας.

Η Βαζραγιάνα, το Διαμαντένιο ή Αδιάφθορο Όχημα, αναπτύχθηκε κυρίως στο Θιβέτ. Χρησιμοποιεί μεθόδους για τη φώτιση πολύ αποτελεσματικές και δύσκολες και γιαυτό εδώ είναι πρωταρχικής σημασίας η ύπαρξη και η προσωπική διασύνδεση του ακόλουθου με ένα αυθεντικό Δάσκαλο (Λάμα) της παράδοσης. Το Όχημα αυτό χρησιμοποιεί σαν προϋποθέσεις και βαθμίδες ανέλιξης τα δύο προηγούμενα Οχήματα, τα οποία διδάσκονται επίμονα και λεπτομερειακά. Μετά την κατάκτησή τους, χρησιμοποιεί τη μέθοδο της Μετάλλαξης, δηλαδή τη μετατροπή των βασικών παθών, (άγνοια, προσκόλληση, αποστροφή, οργή και ζήλια), στις πέντε Σοφίες: την Ισοψυχία, την Ολοκληρωμένη Δραστηριότητα, τη Διακρίνουσα Σοφία, τη Γενναιοδωρία και τη Σοφία που βλέπει τα πάντα σαν Καθρέφτης (απροκατάληπτα).

Επίμετρο

Για να υπογραμμιστεί η ενότητα αυτών των τριών Οχημάτων, μεταφέρουμε εδώ μια παραδοσιακή για αυτά παρομοίωση: Η Χιναγιάνα προσφέρει τα θεμέλια του Ανακτόρου της Φώτισης. Η Μαχαγιάνα είναι εκείνη που παρέχει τα τοιχώματα και τις υπερκατασκευές και η Βαζραγιάνα αποτελεί το τελείωμά του, τη χρυσή του στέγη.

Ίδρυση του Θιβετιανού Βουδισμού

Όλα άρχισαν με τον Guru Rinpoche (άλλως αναφερόμενο ως Padma Sambhava). Ασκητής, Ταντρικός Δάσκαλος, Μάγος, Λόγιος, Ιεραπόστολος, Οραματιστής και Άγιος. Γεννήθηκε κατά τρόπο θαυμαστό πάνω στα πέταλα ενός λωτού στην Uddiyana, την περιοχή που αναπτύχθηκαν οι διδασκαλίες της Μεγάλης Τελειότητας (Dzogchen). Περιηγήθηκε την Ινδία τον 8^ο αιώνα και έφερε στο Θιβέτ μετά από πρόσκληση του βασιλιά Trisong Detsen βαθύτατες και άκρως αποτελεσματικές διδασκαλίες Γιόγκα και διαλογισμού. Έκτισε το πρώτο Βουδιστικό Μοναστήρι στο Samye το 779 μ.Χ. και ίδρυσε την πρώτη σχολή των Nyingmapa, των Αρχαίων του Θιβετιανού Βουδισμού. Θεωρείται ο Βούδας της εποχής μας. Είναι το σύμβολο και η ενσάρκωση του τέλειου Δάσκαλου. Παραμένει στο Χαλκόχρωμο Βουνό (Zang Dog Pal Ri) με το σώμα του Φωτός, έτοιμος να εμφανιστεί όπου η πίστη και η αφοσίωση των ακολούθων του, τον καλέσουν.

 

 

Τα Μάντρα στο Αδαμάντινο Όχημα

Στις πρακτικές της Βαζραγιάνα, η αξιοποίηση των Μάντρα είναι μοναδική και εντελώς ειδική. Η λειτουργικότητά τους εδώ επαυξάνεται γεωμετρικά με τη συρροή και άλλων συνθηκών και παραμέτρων κατά την εκφώνησή τους, πέρα από αυτές που αναφέρθηκαν και που ισχύουν γενικά σε άλλες παραδόσεις.

Η πρώτη συνθήκη εδώ είναι ότι παράλληλα, τα οραματιζόμαστε πλέον αυτά τα Μάντρα. Τα βλέπουμε τρόπον τινά, εικαστικά, ανάγλυφα και καλλιγραφικά. Στη γραμματική τους αποτύπωση. (Αυτή είναι μια Ινδουϊστική παράδοση η οποία μας άφησε εντυπωσιακά συμπλέγματα σανσκριτικών γραφών με μάντρα. Και σε άλλες γλώσσες και διαλέκτους της περιοχής των Ινδιών).

Και οραματιζόμαστε αυτά τα γράμματα από τα οποία αποτελούνται, διαυγή και φωτεινά, που εκπέμπουν συνεχώς φως. (Η Θιβετιανή παράδοση σε αυτούς τους οραματισμούς, υιοθέτησε τη χρήση των γραμμάτων της επιχώριας γλώσσας της. Αφήνοντας κατά μέρος τα Σανσκριτικά. Που από τη μακραίωνη άσκηση τα γράμματα αυτά έχουν γίνει σχεδόν μοναδικά σε έκλυση ενέργειας. Και καιρός είναι και οι Έλληνες που μιλούν την αρχαιότερη γλώσσα του κόσμου, να αποκτήσουν τη μυητική δύναμη, να τα οραματίζονται πλέον με στοιχεία και γράμματα Ελληνικά).

Μια άλλη παράμετρος που προστίθεται εδώ, είναι ότι αυτή τη φωτεινή αλυσσίδα, δεν την αφήνουμε να είναι στατική, αλλά τη θέτουμε σε αέναη κίνηση. Τη βάζουμε κατά κάποιο τρόπο να χορεύει. Δεξιόστροφα τις περισσότερες φορές και σε ειδικές μόνο ασκήσεις αριστερόστροφα. Γύρω από ένα άξονα, που είτε είναι μια ριζική συλλαβή από το ίδιο το μάντρα, είτε είναι το τελετουργικό εκείνο εργαλείο που το λέμε «βάζρα». Και όλο αυτό το σκηνικό χορό τον οραματιζόμαστε να γίνεται πάνω σε μια πίστα, σε ένα μικρό αλώνι, που είναι ένας ασημένιος δίσκος, τον οποίο αποκαλούμε «δίσκο σελήνης». Και το μικρό αλλά δυναμικό μας κατασκεύασμα, λιλιπούτειο σχεδόν, το βαζουμε συνήθως, στο κέντρο που βρίσκεται στο ύψος της καρδιάς της θεότητας που συνδέεται με αυτό το μάντρα.

Αφού λοιπόν στήσουμε τον οραματισμό της θεότητας πάνω στην οποία πρόκειται να ασκηθούμε, στη δεδομένη φάση απαγγέλουμε το μάντρα το οποίο αρχίζει να περιστρέφεται στο κέντρο της καρδιάς της. Και το βλέπουμε – και το αισθανόμαστε – να ακτινοβολεί την ενεργειά του και τα ευεργετικά του αποτελέσματα σε ολόκληρο πια το σύμπαν.

Και πάνω σε όλη αυτή την κοσμική δόνηση, προσθέτουμε και το ανάλογο χρώμα που έχει το μάντρα και οι ακτίνες που εκείνο εκπέμπει. Μια πραγματική φαντασμαγορία, χρωμάτων,δονήσεων και διεισδυτικών ακτίνων, που δεν έχει όμως τίποτα το φανταστικό.

Αυτή είναι λοιπόν η μορφή και η τεχνική με τις οποίες αξιοποιούμε τους πρωταρχικούς ήχους και την ευεργετική τους δόνηση, στον Ταντρικό Βουδισμό. Οι οποίες είναι μοναδικές.

Οι Τάντρες

Οι διδασκαλίες των εξωτερικών και των εσωτερικών Τάντρα που ακολουθούν προσδίδουν στο Όχημα της Βαζραγιάνα στην οποία ανήκουν και το όνομα Ταντραγιάνα. Αυτές οι διδασκαλίες κατά την παράδοση, δεν προέρχονται από το σώμα της εκδήλωσης των Βούδα του Νιρμανακάγια, αλλά απεκαλύφθησαν κυρίως από το Βούδα Βαζρασάτβα που είναι η υπερχρονική εκδήλωση της Σοφίας και του Ελέους του επιπέδου του Σαμπογκακάγια. Έτσι, είναι φυσικό ότι εδώ χρειάζεται μιά ανώτερη ικανότητα κατανόησης και πειθαρχίας από τον ασκούμενο σε σχέση με αυτές που απαιτούν τα προηγούμνενα Οχήματα. Γιαυτό οι διδασκαλίες του επιπέδου των Τάντρα δίδονται σε ένα περιορισμένο, σε ένα κλειστο κύκλο μαθητών και η γλώσσα τους είναι περισσότερο γριφώδης και αινιγματική.

Τάντρα σημαίνει «συνέχεια» και η ουσιαστική σημασία του όρου εδώ είναι ότι οι υψηλές αυτές διδασκαλίες προσπαθούν να προσφέρουν στον ασκούμενο μιά σωτήρια ισορροπία, να τον απαλλάξουν από μιά πολύ διαδεδομένη αυταπάτη και μονομέρεια. Να εξηγήσουν ότι παρ’ όλο που στο Όχημα της Μαχαγιάνα μάθαμε ότι τα φαινόμενα είναι από τη φύση τους «κενά» από χαρακτηριστικά και ιδιότητες, ότι είναι μιά αυταπάτη, δε σημαίνει ότι πρέπει να τα αγνοούμε, γιατί στο σχετικό, το καθημερινό επίπεδο τα φαινόμενα «συνεχίζουν» να υπάρχουν, να εκδηλώνονται. Όποιοι επομένως κατηγορούν το Βουδισμό ότι κατασκευάζει ονειροπόλους και μη προσγειωμένα στην πραγματικότητα άτομα, απλά δεν έχουν ουσιαστική γνώση αυτής της λαμπρής παράδοσης.

Έτσι αυτά τα Οχήματα της Ταντραγιάνα είναι και δύσκολα και επικίνδυνα για όσους δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι. Και γιαυτό απαιτούν την ύπαρξη και τη συνεχή παρουσία ενός καταξιωμένου Τραντρικού Δάσκαλου. Αλλά γιά τους πνευματικά ώριμους αντιπροσωπεύουν ένα δρόμο που μπορεί να τους χαρίσει τη φώτιση και την απελευθέρωση σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα.

Α. Οι Εξωτερικές ή Κατώτερες Τάντρες

Τα τρία επόμενα στάδια είναι εκείνα των Εξωτερικών Τάντρα (phyi-rgyud-sde-gsum) που επιδιώκουν βασικά όπως τόσο μέσα από καθάρσεις, όσο και μέσα από την άσκηση να προετοιμαστεί ο ασκούμενος να δεχτεί πλέον με άμεσο τρόπο τη Σοφία των Φωτισμένων. Με ένα δυτικό τρόπο μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτά τα στάδια σαν εξωτερικές, εσωτερικές και μυστικές πρακτικές.

4. Η Kriya Tantra (bya-ba’i rgyud)

Η Τάντρα αυτή ονομάζεται της Τελετουργικής Δράσης. Γιατί ο Σανσκριτικός όρος Kriya σημαίνει εδώ κυρίως αυτό: Τελετουργία. Είναι το Όχημα του δρόμου της Κάθαρσης, της κάθαρσης δηλαδή του σώματος, του λόγου και του πνεύματος του ασκούμενου. Η άσκηση εδώ είναι κυρίως εξωτερική και συνίσταται βασικά από περίπλοκες τελετές (bya-ba)καθάρσεις, νηστείες κλπ. Δίδεται έμφαση στην καθαριότητα, για να γίνει κατανοητό και να εμπεδωθεί στη συνείδησή του Ταντρικού ασκητή ότι όλα τα φαινόμενα, είναι πρωταρχικά καθαρά, φυσικά ιερά και πέρα από οποιοδήποτε συμβατικό περιορισμό.

Γίνονται οραματισμοί πάνω στις θεότητες (Yidam), αλλά με την αίσθηση ότι αυτές είναι ανώτερες οντότητες, διαφορετικές και ανώτερες από τη φύση του ασκούμενουυ. Γιατί εδώ αυτός προσεύχεται τρόπον τινά και τις παρακαλεί να δεχτεί τις ευλογίες (byin-rlabs) έμπνευσης και σοφίας από αυτές. Είναι η αφωσίωση που εμφανίζεται σε κάθε συμβατική θρησκευτική πίστη και συμπεριφορά.

Αυτή η διαφοροποίηση από το Γιντάμ, έχει και την έννοια να εξοικειωθεί ο ασκούμενος με την καθημερινότητα. Γιατί στις Τάντρες διδάσκεται όπως είδαμε, ότι στο Απόλυτο επίπεδο τα πάντα έχουν εξισωθεί. Αλλά στο σχετικό επίπεδο του τονίζεται έτσι ότι εξακολουθούν να υπάρχουνέντονες διαφοροποιήσεις.

5. H Charya Tantra (spyod pa’ I tryud)

Είναι η Τάντρα της Ορθής Συμπεριφοράς, όπως σημαίνει η λέξη Charya στα Σανσκριτικά. Αποκαλείται όμως και Upaya Yoga (spyod-ngyud) που δηλώνει «αμφότερα» γιατί εδώ στηριζόμαστε όχι μόνο στη σωστή συμπεριφορά, αλλά παράλληλα και στη χρήση των «επιδέξιων μέσων» για την επίτευξη της φώτισης. Η άσκηση εδώ είναι έτσι μερικά εξωτερική και μερικά εσωτερική. Γίνεται δηλαδή συνδιασμός Δράσης και Διαλογισμού. Αλλά και στο στάδιο του οραματισμού υπάρχει εξελικτική κλιμάκωση. Τη Θεότητα εδώ εξακολουθούμε να την οραματιζόμαστε διαφορετική από εμας, αλλά να είναι πολύ πλησίον μας. Υπάρχει η παρομοίωση της αίσθησης που έχει η βιωματική και η αφοσίωση του Μυστικιστή.

6. H Yoga Tantra (rnal-’ byor-pa’ I rgyud)

Εδώ η άσκηση είναι κυρίως εσωτερική, δηλαδή έχουμε περισσότερο οτραματισμό και λιγώτερο τελετουργία και επιδιώκεται η απόκτηση της εμπειρίας της ένωσης (yoga) του ασκούμενου με τη θεότητα της Σοφίας (Σ. Jnanasattva, Θ.Ye-shes-pa). Ο ασκούμενος δικαιούται πλέον να οραματίζεται τον εαυτό του τον ίδιο με τις ποιότητες της θεότητας και αυτή η κατάσταση ονομάζεται σαν η Θεότητα του Διαλογισμού (Σ. Samayasattva, Θ. Dam-Tshig-pa). Ο ασκούμενος μετά από μια προπαρασκευή, προσκαλείθ και μετακαλεί τη θεότητα της Σοφίας που βρίσκεται μπροστά του, να ενωθεί μαζί του. Αρχίζει πλέον να εργάζεται με την εσωτερική του ενέργεια και τους αντίστοιχους αγωγούς της, επιδιώκοντας μιά βαθύτερη, μιά διαχρονική κάθαρση.

Β. Οι Εσωτερικές ή Ανώτερες Τάντρες

Οι τρείς επόμενες βαθμίδες είναι εκείνες των Ανώτερων Τάντρα (Nang-rgyud sde-gsum) όπου η μέθοδος που εφαρμόζεται στις δύο πρώτες, είναι εκείνη του Μετασχηματισμού (sgyur lam).

7. H Mahayoga (rnal-‘byor chen-po’I theg-pa)

Είναι η Μεγάλη Γιόγκα η οποία υπόσχεται στον ασκούμενο μια ταχεία ανάπτυξη και γιαυτό, για την προστασία του, θέτει πλέον πολύ αυστηρές προδιαγραφές εισόδου του σε αυτήν. Αλλά παράλληλα του επιτρέπει πιά να μπορεί να απολαμβάνει το κάθε τι, αλλά μόνο αν έχει απαλλαγεί από την προσκόλληση στα εγκόσμια πράγματα. Λέγεται και η Γιόγκα αυτή και Πατρική Τάντρα, γιατί δίνει έμφαση στην εντονώτερη παρουσία του Γκουρού, ο οποίος αναδεικνύεται σαν το κύριο αντικείμενο του Διαλογισμού και του οραματισμού.Εδώ εμφανίζεται και η Μαντάλα σαν αναφορά, ανάπτυγμα και επικέντρωση των οραματισμών και της άσκησης. Δίδεται ουσιαστική έμφαση στο δημιουργικό στάδιο του οραματισμού (Kyerim).

 8. H Anuyoga (rjes su rnal-‘ byor gyi theg-pa)

 Η Γιόγκα αυτή που χαρακτηρίζεται σαν πλήρης, οδηγεί κυρίως στην πληρότητα του οραματισμού (Dzog-rim). Λέγεται και Μητρική Τάντρα γιατί έχει σαν αποκλειστικό αντικείμενο οραματισμο΄ύ τη Θηλυκή όψη και ενέργεια, το Ντακίνι. Εδώ γίνεται πιά εκτεταμένη χρήση της Γιόγκα των «αγωγών» και της «ενέργειας (ασκήσεις rtsa-rlung) και επιδιώκεται να φέρει τον ασκούμενο στην εμπειρία του αδιαχώριστου της ευδαιμονίας και της κενότητας (bde stong zung jur) που είναι καθαρή εμπειρία του επιπέδου του Σαμπογκακάγια.

9. H Atiyoga (shin tu rnal-‘ byor gyi theg-pa)

Η Μεγάλη αυτή Τελειότητα (Dzog-pa Chen-po) είναι η Πρωταρχική Γιόγκα. Είναι ένα σύστημαολοκληρωμένης άσκησης και αναφέρεται σε Διδασκαλίες που θεωρούνται απόκρυφες.Έχει σα βασικό και συγκεκριμένο σκοπό να υπερβεί οριστικά και βιωματικά ο ασκούμενος τη δυΙκή αντίληψη. Γιαυτό λέγεται και μη Δυϊκή Τάντρα. Αντικείμενο του Διαλογισμού εδώ είναι ο Γκουρού και το Ντακίνι σε ευδαιμονική ένωση. Η αποφασιστική μέθοδος δεν είναι εδώ ούτε αυτή της απάρνησης (Χιναγιάνα), ούτε ο μετασχηματισμός (Μαχαγιάνα), ούτε η κάθαρση (Τάντρες), αλλά ο δρόμος της αυτοαπελευθέρωσης (rang grol lam)

Σημείωση: Οι Βουδιστικές διδασκαλίες των Τάντρα, δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με μια παρεφθαρμένη πρακτική του Ινδουϊστικού Ταντρισμού, η οποία και μόνο προκαλεί τόσο την περιέργεια όσο και την κριτική του δυτικού κόσμου.